بررسی منطقه ای الگوهای شکل شهری و رشد فیزیکی شهرهای ایران

به منظور شناخت بیشتر خصوصیات ساختار کالبدی نقاط شهری کشور، پژوهش حاضر اقدام به شناسایی الگوهای منطقه ای شکل شهری و نحوه گسترش فیزیکی آن در مناطق بین شهرهای کشور نمود. در این مطالعه شهرهای بالای 5000 نفر که تعداد آن ها بالغ بر 689 شهر می شد، مورد بررسی قرار گرفت. این مطاله دو موضوع مشخص را مورد بررسی قرار داد. یکی الگوهای منطقه ای کلان شکل شهر که در قالب پنج طرح شهری ارگانیک، شطرنجی، شعاعی، خطی و ترکیبی و دیگری الگوهای منطقه ای رشد فیزیکی شهری در قالب دو الگوی کلی پیوسته و ناپیوسته بررسی شد. بخش اصلی داده ها در ارتباط با شکل شهرها و نحوه توسعه فیزیکی آن ها از تصاویر گوگل (google earth pro) کسب گردیده و داده های جمعیتی و اطلاعات محیطی از نتایج سرشماری های عمومی کشور و منابع کتابخانه ای اخذ شده است. تحلیل های منطقه ای در زمینه الگوهای شکل شهری نشان می دهد که این الگوها عمدتاً در سه گروه از شهرهای با فرم ترکیبی، خطی و خطی ـ شطرنجی دسته بندی می شوند. در این چارچوب الگوی غالب شکل شهرها در مناطق البرز جنوبی، مرکزی، خوزستان و منطقه جنوب شرقی به شکل خطی ـ شطرنجی در مناطق آذربایجان، زاگرس، خراسان و فارس به صورت ترکیبی و در منطقه ساحل شمالی الگوی غالب شکل شهرها خطی می باشد. از لحاظ نحوه گسترش فیزیکی مناطق شهری به استثنای دو منطقه ساحل شمالی و جنوب شرقی که بیشتر دارای گسترش فیزیکی ناپیوسته هستند، بقیه مناطق کشور دارای الگوی گسترش فیزیکی پیوسته می باشند. نتیجه تحقیق حاضر همچنن نشان داد که در سطح مناطق یک نوع همگرایی بین شکل شهری با طرح غالب ارگانیک، شطرنجی، شعاعی و ترکیبی با نحوه گسترش فیزیکی پیوسته و شکل شهری با طرح غالب خطی با الگوی رشد فیزیکی ناپیوسته وجود دارد.